Dịch cúm mùa: Đặc điểm dịch tễ, nguy cơ và biện pháp kiểm soát

Tóm tắt

Cúm mùa (seasonal influenza) là bệnh nhiễm virus đường hô hấp cấp tính, có tính lây lan cao, gây ra gánh nặng lớn cho y tế công cộng toàn cầu. Bài viết này tổng hợp thông tin về tác nhân gây bệnh, đặc điểm dịch tễ, biểu hiện lâm sàng, nhóm nguy cơ, cũng như các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát dịch cúm mùa.

1. Tác nhân gây bệnh

• Virus cúm thuộc họ Orthomyxoviridae, có ba typ chính: A, B, C.

• Typ A và B là nguyên nhân chính gây dịch cúm mùa hàng năm.

• Virus cúm có khả năng biến đổi kháng nguyên liên tục (antigenic drift và antigenic shift), tạo điều kiện cho sự xuất hiện các chủng mới, làm giảm hiệu quả miễn dịch cộng đồng.

2. Dịch tễ học

• Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm thế giới ghi nhận 3–5 triệu ca bệnh cúm nặng và từ 290.000–650.000 ca tử vong liên quan.

• Ở Việt Nam, cúm mùa xuất hiện quanh năm, nhưng cao điểm từ tháng 9 đến tháng 3 năm sau, trùng với thời kỳ thời tiết lạnh và ẩm.

• Các chủng thường gặp: A/H1N1, A/H3N2 và cúm B.

3. Biểu hiện lâm sàng

• Khởi phát cấp tính sau 1–4 ngày ủ bệnh.

• Triệu chứng chính: sốt cao, đau đầu, đau cơ, mệt mỏi, ho khan, đau họng, nghẹt mũi.

• Một số trường hợp có biến chứng: viêm phổi, viêm phế quản, viêm tai giữa (trẻ em), suy hô hấp.

• Thời gian bệnh kéo dài trung bình 5–7 ngày, nhưng cảm giác mệt mỏi có thể tồn tại lâu hơn.

4. Nhóm nguy cơ cao

• Trẻ nhỏ dưới 5 tuổi, đặc biệt < 2 tuổi.

• Người ≥ 65 tuổi.

• Phụ nữ mang thai.

• Người có bệnh nền: bệnh tim mạch, tiểu đường, hen phế quản, suy giảm miễn dịch.

• Nhân viên y tế, người làm việc trong môi trường đông đúc.

5. Biện pháp phòng ngừa và kiểm soát

1. Tiêm vắc-xin cúm hàng năm: biện pháp hiệu quả nhất, khuyến cáo cho mọi đối tượng ≥ 6 tháng tuổi, đặc biệt nhóm nguy cơ.

2. Vệ sinh cá nhân: rửa tay thường xuyên, đeo khẩu trang nơi công cộng.

3. Vệ sinh môi trường: thông thoáng nơi ở, hạn chế tập trung đông người khi dịch lan rộng.

4. Điều trị: sử dụng thuốc kháng virus (oseltamivir, zanamivir) trong vòng 48 giờ đầu có thể rút ngắn bệnh và giảm biến chứng.

5. Sản phẩm hỗ trợ đường hô hấp: một số chế phẩm xịt mũi, xịt họng chứa thành phần thảo dược đã được nghiên cứu có khả năng tạo màng chắn cơ học, giảm nguy cơ virus bám dính niêm mạc hầu họng.

6. Kết luận

Cúm mùa vẫn là một thách thức y tế công cộng tại Việt Nam và trên toàn cầu. Việc kết hợp tiêm chủng định kỳ, tuân thủ biện pháp phòng ngừa cá nhân, cùng với các sản phẩm hỗ trợ bảo vệ đường hô hấp sẽ giúp giảm thiểu tác động của dịch bệnh, đặc biệt đối với nhóm dân số dễ bị tổn thương.